Brzoza
Brzoza zwisła, brzoza biała
Betula verrucosa Ehrh. — Brzoza brodawkowata
Betula pubescens Ehrh. — Brzoza omszona (rodz. Betulaceae).

Drzewo odwiecznie związane z kulturą materialną Słowian, a szczególnie — ludu polskiego. Wzmianki o brzozie, jak też i jej produktach, a były to: oskoła (sok) i dziegieć, spotykany często w średniowiecznych rękopisach.
Obydwa gatunki brzóz są w Polsce pospolite. Brzoza brodawkowata jest drzewem dużym o gałęziach zwisających — rośnie na glebach suchych i piaszczystych; omszona — jest mniejsza, gałęzie ma wzniesione i spotykana jest raczej na glebach wilgotnych, nad brzegami strumieni i na torfowiskach. Charakterystyczne są również różnice w wyglądzie liści: u brzozy omszonej liście są mniejsze, okrąglejsze, grubsze i owłosione na spodniej stronie. Obydwa gatunki dostarczają identyczny w działaniu surowiec.
Porą zbioru młodych, lepkich jeszcze liści jest wczesna wiosna, pączków — zima lub przedwiośnie. Suszyć należy liście rozpostarte cienką warstwą w temp. około 35*C bez odwracania. Podobnie postępujemy z pączkami.

Właściwości lecznicze
W medycynie ludowej brzoza stosowana była powszechnie. W bólach reumatycznych pito sok i nacierano stawy alkoholowym wyciągiem z pączków lub smarowidłem przyrządzonym z pączków, smażonych w smalcu. Przykładano również na obolałe stawy świeże liście. Zranienia leczono, kładąc na ranę cieniutką zewnętrzną warstwę kory. Stosowano również sok brzozowy, tzw. bzowinę w chorobach dróg oddechowych i jako środek na porost włosów i wybielenie cery przy piegach.

Surowcem leczniczym są liście i pączki {Folium, Gemmae Betulae).

Skład chemiczny i działanie
Saponiny (betulina), flawonoidy (hyperozyd), witamina C, żywice, garbniki, olejek lotny, sole mineralne. Działa moczopędnie, żółciopędnie, napotnie oraz jest źródłem witaminy C. W celu uzyskania efektu moczopędnego stosuje się przede wszystkim liście.

Zastosowanie
W schorzeniach nerek: w kamicy nerkowej i w skazie moczanowej. Nie drażni nerek, a nawet ogranicza wydalanie białka z moczem w niektórych chorobach. Naparu z pączków można używać w schorzeniach dróg żółciowych (pobudzają wydzielanie żółci) i w białkomoczu. Brzoza działa również łagodnie napotnie. Z pni brzozy można na wiosnę otrzymać sok, szczególnie polecany w kamicy nerkowej i pęcherzowej oraz jako lek ogólnie wzmacniający.

Postacie leku

■Napar z liści. Łyżkę stołową liści brzozy zalać szklanką wrzątku. Trzymać pod przykryciem 5 minut i odcedzić. Pić 2 razy dziennie po szklance naparu.
■Napar z dodatkiem bzu. Liści brzozy — łyżkę stołową i kwiatów bzu czarnego łyżeczkę do herbaty, przyrządzić i stosować jak wyżej (napotny).
■Napar z pączków. Pączków brzozy — łyżkę stołową, przyrządzić i stosować jak wyżej.
■Sok z brzozy utrwalony spirytusem: 40-50 kropli w szklance wody pić 3—4 razy dziennie.






ZIOŁA I ICH STOSOWANIE
B. Kuźnicka ,M. Dziak