Bez
Bez lekarski, bez apteczny, bez biały, holunder, hyczka, kyćka, bzowina.
Sabucus nigra L. – Bez czarny (rodz.- Caprifoliaceae)

Krzew dochodzący do kilku metrów wysokości. Kwiaty drobne, kremowobiałe, osadzone na długich szypułkach, zebrane w kwiatostany o wyglądzie parasoli. Kora szara, pokryta licznymi brodawkami: po przełamaniu gałęzi widoczny jest wewnątrz gąbczasty, śnieżnobiały rdzeń. Owocem są fioletowo czarne jagody o słodkim, mdłym smaku. Zapach rośliny jest bardzo silny.

Bez czarny rośnie dziko w zaroślach, na skrajach lasów i na rumowiskach. Rozsiewają go przede wszystkim ptaki, które żywią się owocami, ale przeważnie nie trawią nasion. Ze względu na duże wartości lecznicze i ozdobne bywa sadzony (za pomocą odkładów lub sadzonek) w ogrodach. Nasiona otrzymuje się przez zgniecenie jagód i wypłukanie na sicie.

Kwitnie w drugiej połowie maja do pierwszych dni czerwca i w tym właśnie okresie zbiera się kwiaty, najlepiej wczesnym rankiem, zaraz po ich rozwinięciu się. Zrywamy całe „parasole” i układamy do koszyków, uważając by ich nie pognieść, bo łatwo czernieją. Następnie kwiatostany nawlekamy na sznurek lub drut i wieszamy w miejscach cienistych, przewiewnych, lecz nie nagrzanych słońcem. Po kilku dniach kwiaty można dosuszać w miejscach słonecznych lub ocienionych, albo też w podwyższonej temperaturze.

Po osuszeniu oderwać i odrzucić szypułki. Przesiane kwiaty przechowywać w szczelnie zamkniętych pudełkach. Owoce bzu zbieramy, gdy są dojrzałe, barwy fioletowo czarnej. ścinając całe baldachy („grona”). Owoce — po odrzuceniu zielonych, niedojrzałych — suszymy w piecu, uważając, aby się nie przypaliły. Po oderwaniu szypułek owoce pakuje się do skrzyń lub worków.

Skład chemiczny i działanie
W kwiatach występują: rutyna, cholina, kwasy organiczne, olejek lotny, garbniki, związki fenolowe, sole mineralne oraz związek działający napotnie.
W owocach — antocyjany, kwasy organiczne, karotenoidy, garbniki, witaminy z grupy B, witamina C. Kwiaty i owoce działają napotnie i moczopędnie, a owoce również i przeczyszczająco.

Zastosowanie
Szczególnie polecany lek roślinny w tzw. chorobach przeziębieniowych z powodu napotnego, a tym samym — przeciwgorączkowego działania kwiatów i owoców (grypa, zapalenie gardła i migdałków — angina). Dzięki działaniu również moczopędnemu zalecany jest w chorobach nerek (u dzieci i osób starszych), a także w dolegliwościach newralgicznych i reumatycznych.
Owoce (używane w postaci powideł) są bardzo dobrym lekiem przeciwbiegunkowym, szczególnie ważnym, jako środek regulujący przemianę materii i dlatego zalecany osobom prowadzącym siedzący tryb życia — w stosowaniu codziennym — lub jako tzw. kuracja wiosenna.
Zewnętrznie napar w postaci okładów i przemywań stosowany jest na wypryski skórne, w zapaleniu skóry, na oparzenia oraz w zapaleniu spojówek, a także do płukania jamy ustnej i gardła.

Postacie leku

■Napar z kwiatów. Łyżkę kwiatów zalać szklanką wrzącej wody. Trzymać pod przykryciem 15 minut i odcedzić. Pić 3—4 razy dziennie po szklance naparu (napotny i moczopędny).
Napar z dodatkiem kwiatu lipowego. Łyżkę kwiatów bzu czarnego i łyżkę kwiatu lipowego zalać szklanką wrzątku. Trzymać pod przykryciem 15 minut, odcedzić (napotny). Pić po pół szklanki naparu, co 2 godziny.
■Zagęszczony odwar z owoców. 4 łyżki owoców gotować przez 15 minut w szklance wody. Po przecedzeniu pić 1-2 razy dziennie w przypadku bólów newralgicznych, migreny itp.
■Powidła. Owoce gotować z miodem lub z cukrem. Łyżkę powideł rozpuścić w szklance ciepłej wody. Pić codziennie w okresie nasilenia objawów złej przemiany materii lub w biegunkach.
Inhalacje. Przygotować napar z kwiatów — wdychiwać gorącą parę (przy przewlekłych katarach).




ZIOŁA I ICH STOSOWANIE
B. Kuźnicka ,M. Dziak