Dziegiel
Litwor, arcydzięgiel, anżelika, archangelika, dzięgiel wielki
Archangelica offkinalis Hojfm. — Arcydzięgiel lekarski (rodz. Umbelliferae).

Dwuroczna lub trwała roślina, o krótkim, grubym, rozgałęzionym korzeniu, wysokości do 1 metra, dużych liściach i drobnych, zielonkawożółtych kwiatach, zebranych w kuliste baldachy.

Jest uprawiany w wielu krajach, występuje bardzo rzadko w stanie dzikim. Mylony jest często z podobnym dzięglem leśnym (Angelica sihestris L.), który występuje pospolicie w całym kraju, w lasach i zaroślach.
Dzięgiel należy siać natychmiast po zbiorze nasion, tj. w końcu lipca lub na początku sierpnia, w rozsadniku lub w inspekcie i następnie po wzejściu — przesadzać do gruntu. Może być również rozmnażany z odrostów; należy przyciąć łodygę, która da odrosty korzeniowe. Dzięgiel lubi miejsca wilgotne, glebę żyzną, głęboką. Udaje się tak na stanowiskach słonecznych, jak i w półcieniu.

Korzenie kopie się w jesieni (z rośliny posadzonej ubiegłego roku) lub na wiosnę przed kwitnięciem rośliny. Gdy zbiór przeprowadzamy na jesieni, ścinamy roślinę około 10 cm nad ziemią. Korzenie po oczyszczeniu umyć i po wyschnięciu pokroić wzdłuż. Korzenie suszy się w miejscach ogrzewanych lub na słońcu, ale wówczas należy dosuszać je w wyższej temperaturze (do 35°). Surowiec przechowuje się w szczelnie zamykanych puszkach, gdyż jest łatwo atakowany przez szkodniki.
Uwaga! Sok z korzenia dzięgla może wywołać pęcherze na skórze.

Właściwości lecznicze
Surowcem jest korzeń (Radix Angelicae).

Skład chemiczny i działanie
Zawiera olejek lotny, a w nim liczne terpeny (pinen, cymen, felandren), seskwiterpeny; także kwasy organiczne i flawonoidy. Jest środkiem regulującym trawienie, wiatropędnym i uspokajającym. Zastosowany zewnętrznie — łagodnie drażni skórę i działa słabo przeciwbólowo.

Zastosowanie
Jest polecany w stanach wyczerpania nerwowego, w nadmiernej pobudliwości, w bezsenności, w bólach głowy, w osłabieniu i zaburzeniach wieku podeszłego oraz w zaburzeniach przewodu pokarmowego, jak złe trawienie (pobudza wydzielanie soku żołądkowego), powtarzające się często biegunki i zaparcia, a także schorzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego. U dzieci i młodzieży w niestrawności, bezkwaśności i braku apetytu o podłożu nerwowym. Wyciąg spirytusowy można stosować do wcierań, gdyż działa przeciwbólowe
Dobre wyniki lecznicze obserwuje się stosując dzięgiel u nałogowych palaczy tytoniu, cierpiących na opisane wyżej dolegliwości.

Postać leku

■Odwar. Rozdrobnionych korzeni dzięgla łyżkę stołową zalać szklanką zimnej wody. Gotować około 20 minut, uzupełniając wygotowaną wodę. Odcedzić. Pić przed posiłkami l/2 szklanki odwaru (żołądkowy), po posiłkach (wiatropędny) lub przed snem. Dobrze jest stosować dzięgiel w połączeniu z owocami kopru i kminku.
Olejek dzięglowy wcierany w skórę w bólach mięśniowych i nerwobólach działa miejscowo słabo znieczulająco.




ZIOŁA I ICH STOSOWANIE
B. Kuźnicka ,M. Dziak